Siyasetin matematiği olmaz. Bu artık kanun hükmündedir. Tekrar tekrar test edilerek bu kesin kanıya ulaşıldı. Siyaseti matematikle ifade etmek mümkün değildir. Ama seçim sonuçları üzerinden siyaseti tahlil edebilirsiniz. Buradaki sonuçlar somuttur, matematikle ifade edilir ve hepsinin de politik olarak bir anlamı vardır.
Bu yerel seçimlerde katılım oranı yüzde 78’de kaldı. Hayli düşük. 15 milyon seçmen sandığa gitmemiş. 2 milyonda geçersiz oy var. AKP ve CHP’nin toplam oyu 33 milyon. Toplam seçmen 61 milyon. CHP oyunu 3 milyon arttırmış AKP oyunu 4 milyon kaybetmiş. CHP’nin Türkiye geneli oyu yüzde 37, AKP’nin Türkiye geneli oyu yüzde 35. AKP 2023 genel seçimlerindeki, oyunu oransal olarak muhafaza etmiş. Katılım yani oy sayısı düşünce oranlar artıyor. CHP 3 milyon oy ile oyunu yüzde 24 arttırıyor. Oysa 3 milyon seçmen toplam seçmenin yüzde 5’i. AKP 4 milyon oy kaybediyor. Kaybı oransal olarak yüzde 21. Ama oy oranı yüzdesi bu kayba rağmen 2023 ile aynı. Örneğin destan yazılan İstanbul’da CHP’nin oyu sadece yüzde 6 artmış oransal olarak. Sayı olarak 262 bin.
Yerel seçimlerde başkanlar yarışır. Kazanan seçimin de galibidir. 2019’da da böyle oldu. Yoksa belediye meclisi oylarında cumhur ittifakı o kutsal oran olan yüzde 52’yi korumuştu. O nedenle CHP’den seçilen belediye başkanları partilerinin azınlıkta olduğu belediye meclislerinden karar çıkaramadılar ve bu seçimdeki en önemli konuları da buradaki çoğunluğu sağlamaktı.
Seçmen kritik dönemlerde hiç beklenmedik tercihler ortaya koyabiliyor. Yerel seçimlerde bunu çok daha fazla yapıyor. Burada yine yaptı. AKP’nin seçmeni sandığa gitmedi. Başka partiye de oy vermedi, Yeniden Refah dahil. (genel olarak) Toptan muhalefet kazanma ihtimali yüksek adaya yani CHP’ye yöneldi. İttifakı seçmen oluşturdu. Türkiye ittifakı kavram olarak oluştu. DEM ve kendini Türk milliyetçisi olarak tanımlayan seçmenlerin büyük kısmı farklı kentlerde CHP’li adaya İstanbul’da olduğu gibi bazılarında da aynı adaya oy verdi. Bu 10 ay içinde yapılan 2 seçim sonuçları üzerinden rahatlıkla tespit edilebiliyor.
CHP’deki genel başkan seçiminin pozitif etki yarattığını atlamamak lazım. Çünkü Kemal Kılıçdaroğlu da girdiği ilk seçimde partisinin oyunu hayli yükseltmişti. Aday belirleme yöntemine ilişkin itirazların sonuç alamadığı gibi bir peşin hüküm de kurulmasın. Geçen hafta yazmıştım, CHP çok başarılı olacak, tüm hatalara karşın. Ve bunu bu hatalara takılmayan seçmen yaratacak demiştim. Öyle oldu. Ama bu oranlarla ilk kez karşılaşıyor değiliz. Kemal Kılıçdaroğlu cumhurbaşkanlığı seçimlerinde partisinden yüzde 23 fazla oy aldı. İstanbul’daki oyu Ekrem İmamoğlu’nun bugün aldığından fazlaydı. Ankara’da ise Mansur Yavaş Kılıçdaroğlu’ndan çok fazla oy aldı. Toptan muhalefetin yüzde 48’inin oyunun alınabildiği bir seçim deneyimlendi Türkiye’de. Bu da önemli bir veridir.
Genel merkezin hatalı aday belirleme yönetiminin sonucu İzmir’de CHP’nin oyu yüzde 17 düştü. Hatay hem aday belirleme hem de süreci kötü yönetme nedeniyle kaybedildi. Ankara Çankaya’daki aday partisinden yüzde 2 az oy aldı ve partisinin oyu yüzde 73’den yüzde 65’e düştü. Nedeni belli. Ankara’da Etimesgut, Yenimahalle, Keçiören adaylarının oyları partilerinin üzerine çıkarken Çankaya hem partisinin gerisinde hem de oyları düşüyor. CHP’ye oy veren seçmen adayına oy vermemiş. CHP’nin pek çok seçim bölgesinde oy kaybı, seçim kaybettirecek düzeyde olmasa da var. Bu önemli bir veridir. Adana, Çanakkale hemen göze çarpan örnekler. Oyunu çok arttırdığı yerler de var. Uşak, Muğla gibi.
Seçmen şahane bir iş yaptı. Bu başarı onundur. AKP’li seçmeni de buna katıyorum, partisine tavrını gösterdi. Burada özellikle CHP’nin durumu çok iyi kavrayıp sonuçlar üzerinden hemen aday belirleme yöntemlerini aklayan, başarıyı sahiplenen bir tavra girmemesi gerekir. Bu seçmeni çok kızdırır ve sabırla sandığın önüne geleceği zamanı bekler. AKP seçmeninin bu seçimi beklediği gibi. Biz de erkenden tam da zamanı diyerek bu uyarımızı yapalım…
Not: Cengiz Erdinç’in kısadalga.net’te seçim sonuçlarına ilişkin çok iyi tablolu anlatımı var. İlgilenen için öneririm…
