Türkiye’nin 2023 yılı büyüme oranları, ne kadar bir miktar düşüş görülse de, hala "yüksek enflasyonla büyüme döneminin" devam ettiğini gösteriyor. Bu durum da uygulanan para politikasının yeterince sıkı olmadığını ortaya koyuyor. 2023 büyüme rakamlarının ortaya çıkardığı bir başka gerçek de seçimden sonra enflasyonu düşürmek için çok daha sıkı bir para ve maliye politikası uygulamanın şart olacağı.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2023 yılı büyümesini, beklentilerin üzerinde, yüzde 4.5 olarak açıkladı. Bu rakam orta vadeli programda yer alan yüzde 4.4’ün de üzerine çıktı. Ekonomi 2022 yılında yüzde 5.6 , 2021 yılında ise yüzde 11.5 oranlarında büyümüş, bir önceki yıl, 2020’deki büyüme oranı ise yüzde 1.9’da kalmıştı. Kısacası; istikrarsız, dalgalı ve herkesin eşit pay almadığı bir büyüme trendi devam ediyor. 2024 yılında büyüme tahminleri yüzde 3-3,5 civarında seyretse de, eğer enflasyon hedeflerine ulaşılması isteniyorsa, bu oranın epey altına inilmesi gerekeceği de çok açık gözüküyor.
Kişi başına GSYH 2023 yılında cari fiyatlarla 307 bin 952 TL, ABD doları cinsinden 13 bin 110 olarak hesaplandı. Ekonominin büyüklüğü ise dolar cinsinden 2023'te 1 trilyon doları aştı. TÜİK verilerine göre cari fiyatlarla dolar cinsinden GSYH 1,12 trilyon dolar oldu.
Kişi başına milli gelir rakamı hesaplamasındaki hesap karmaşası iktisatçıların tepkisine neden oluyor. Prof. Kamil Yılmaz, daha önce GSYH hesaplamalarında kullanılan döviz kurunun Merkez Bankası kurunun yıllık basit ortalaması olarak ele alındığını, daha sonra bunun ithalat ile ağırlıklandırılmış ortalamasının kullanıldığını hatırlattı. Yılmaz, 2023 GSYH hesabında döviz kuru ortalaması değil "dış ticaret istatistiklerinden elde edilen ithalat döviz kurunun" kullanıldığını ama bunun nedeninin açıklanmadığını söyledi.
Deprem büyümeyi yükseltti
2023'te Türkiye'de deprem sonrası yeniden imar faaliyetlerinin büyüme verilerinde etkili olduğu görülüyor. 2023 yılında inşaat yüzde 7,8 büyüme ile sektörler arasında başı çekti. Buna karşılık geçtiğimiz yıl tarım sektörünün yüzde 0.2 daraldığı gözlendi. Sanayideki büyüme ivme kaybetti, 2023'te yüzde 0,8 oranında büyüyebildi. Böylelikle sanayide 2019'dan bu yana en düşük büyüme kaydedilmiş oldu.
TÜİK verilerine göre 2023'ün son çeyreğindeki yıllık büyüme ise yüzde 4 oldu. Son çeyrekte ekonomi yılın üçüncü çeyreğine göre yüzde 1 büyüme gösterdi. Ekonomi 2023'ün ilk çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre yüzde 0,3 daralma kaydetmişti. Şubat’ta yaşanan deprem sonrası yeniden ivmelenen büyüme oranları, daha sonra sıkı para politikası uygulaması ile yumuşamaya başlasa da, büyümenin 4. çeyrekte de devam ettiği böylece ortaya çıktı. Mayıs seçimleri sonrası, hem yerel seçimler, hem de ileride uygulanması beklenen sıkı politikalar nedeniyle iç talebin canlı kalması, vatandaşların taleplerini öne çekmeleri, 2023 büyümesinin yeterince düşürülememesine neden oldu.
Bakan Şimşek olumlu yanına baktı
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in istediği ölçüde sıkı para politikası uygulaması olmadığından yakındığını biliyoruz. Bakan Şimşek, son büyüme rakamları sonrası bir açıklama yaparak, büyümenin yaklaşık üçte birinin üretken kapasiteyi artıran makine ve teçhizat yatırımlarından geldiğini belirtti ve “Güçlü biçimde desteklediğimiz yatırım ve ihracatla daha nitelikli büyümeye doğru yol alıyoruz” dedi.
Yılın son çeyreğinde büyümenin yüzde 4’e düştüğünü hatırlatan Şimşek, yılın üçüncü çeyreğinde başlayan dengelenmenin 4 çeyrekte devam ettiğini savundu. Şimşek 2023’ün ilk yarısında 8.8 puan olan iç talebin büyümeye katkısının yılın ikinci yarısında 6.6 puana indiğini hatırlattı. Net dış talebin negatif katkısının ise eksi 4.9 puandan eksi 1.6 puana düştüğüne dikkat çekerek, göstergelerin dengelenme ve cari açıktaki iyileşmenin sürdüğünü gösterdiğini ifade etti.
Bakan Şimşek uygulanan politikalarla iyileşen büyüme kompozisyonunun dezenflasyon sürecine katkıda bulunacağını, kalıcı refah artışı için fiyat istikrarını sağlamanın yanı sıra yüksek katma değerli üretime ve verimlilik artışına odaklanan yapısal reformlara devam edileceğini de kaydetti.
Tüm bu değerlendirmeler yapılırken Türk-İş gıda enflasyonunun şubat ayında yüzde 8 olduğunu açıkladı. Ücretlerin milli gelirden aldığı payın 2023'ün 4'üncü çeyreğinde yeniden düştüğü gözlenirken, açlık ve yoksulluk sınırlarının sürekli artışı yeni açıklanan nispeten güçlü büyüme rakamlarının büyüsünü siliyor.
TÜİK’in şubat ayı enflasyon açıklaması merakla beklenirken, başta emekliler olmak üzere dar ve sabit gelirlinin, giderek büyüyen yoksul kesimlerin, büyüme devam etse de bu büyümeden pay alamadıkları çok açıkça gözüküyor.
